پل طبیعتِ تهران و قلعه گنج (باید جوادیه بر پل بنا شود! پل، این شانه‌های ما‍!)

15 پاسخ

1. سلام آقای کشانی
   وقتی ابتدای نوشته را می خواندم فکر کردم شما از اینکه در طبیعت و ۲پارک پل فلزی زدند و چهره طبیعت را بر هم زدند، ناراحتید(الیته شاید هم ناراحت شده اید)ولی وقتی ادامه نوشته را خواندم چیز دیگری دستگیرم شد.
   آقای کشانی از این چیزا در ایران زیاد اتفاق افتاده بزارید از خوزستان شروع کنم آب اهواز و آبادان غیربهداشتی است ولی دولت ۹۰۰میلیارد تومان برای رساندن آب شیرین از سرشاخه های دز به قم سرمایه گذاری میکند آخرش هم هنوز که هنوزه آب شیرین نشده و شوری کمی در آب هست و مردم قم از آب کارتی یا آب تصفیه استفاده میکنند درصورتی مشکل آب قم شوری آن بوده نه غیربهداشتی بودن آن یا از آبادان بگویم که همین اواخر مردم آن از گاز شهری بهره مند شدند
   در همین قم دو طرح مونوریل و مترو در حال ساخت است در صورتی که قم به بزرگی تهران یا برخی مراکز استانی نیست که هم مونوریل بخواهد یه مترو
   من از شما سوالی دارم آیا مردم تهران حاضرند از آن پولی که صرف ساختن پل شده صرف نظر کنند و بگویند این پول را صرف روستای بشاگرد کنید آیا مردم قم حاضرند از ۹۰۰ میلیاردی که فقط به خاطر شوری آبشان سرمایه شده صرف نظر کرده و بگویند این پول را صرف آب اهواز و آبادان کنید که غیر یهداشتی است؟
   من دوستی قمی دارم که وقتی بهش گفتم علت اینکه مردم خوزستان دل خوشی از نظام ندارند بی امکانات بودن خوزستان هست
   گفت قم هم امکانات ندارد درصورتی که قم در قیاس با خوزستان کلی امکانات دارد
   میخام بگم آقای کشانی در سرزمینی زندگی میکنیم که مردمش دوست دارند همیشه بهترین امکانات و رفاه و آسایش را داشته باشند حتی اگر این امکانات به قیمت بی امکانات بودن بشاگرد باشد.الیته همه مردم ایران هم اینطور نیستند.با تشکر

   پاسخ

   1. محمد جان سلام!
      از خواندن همه سخن ات لذت بردم و تامل کردم. منتظر نظرات بیشتر شما و سایر خوانندگان خواهم ماند. شاید مشکل را بهتر بفهمیم.

      پاسخ

2. سلام. کاملا درسته اما در هر حل بودن توسعه زیرساختی، مثل پل، جاده و نیروگاه بی تردید بهتر از نبودنشه. حتی اگر در یک نقطه متمرکز بشه. و حتی اگر هماهنگ نباشه.

   پاسخ

   1. سلام دانیال بزرگوار!
      درست است : زیرساختی.
      البته اگر اوون رو با پرستیژی یکی نگرفته باشیم.
      و فوری ترین راه حل نهایی :
      ایجاد تشکل های ملی ی غیر دولتی در سرتاسر خاک این کشور بی آب (فقط با این تضمین که دولت چوب لای چرخ شان نگذارد),
      با تامین مالی ی مطلقا غیر دولتی (صابون تامین مالی از دولت را هر دست اندرکاری به تن اش ماسیده, راهی دراز با نتیجه ای بسیار ناچیز, به جز برای اختلاسیون و چپوگران),
      برای ایجاد زیر ساختی ترین زیرساخت (که عمیقا و تحقیقا از این سد های مخرب محیط زیست بهتر عمل خواهند کرد. نک: مذاکرات کنفرانس سد در لندن, و سدهای وامانده ای که در خوزستان و زاگرس روی دست طبیعت و ملت ایران مانده اند)
      یعنی:
      جوانان مدرک گرفته ی بی کارمان را مشغول کنیم تا تمام کوه ها و تپه های هر زیست بوم محلی ی خودشان را با اصول علمی و کاربردی, به آبخوان و آبخیزی فعال تبدیل کنند.
      منابع مالی: مشابه همان پول هایی که خود مردم به هر دلیلی (به طیب خاطر ایمان و یا با چشم هم چشمی) برای قیمه ی امام حسین و بیست ویک رمضان و اربعین مصرف می کنند.
      این است زیرساخت سازی.
      زیر ساختی ترین زیر ساخت برای ایران, آبخوان داری و آبخیز داری است.
      به نظر شما, چند تا از ما این راهبرد حیاتی رو بهش خوب فکر کرده تا حالا.
      اگه یه مجموعه ی ارگانیک به حیاتی ترین راهبردش بی توجه باشه, درسته؟
      این غلطه که ما تووی قم, هر چی که خدا آب می رسونه, به طور طبیعی, برای زمین های اطراف خود اوون جا, حفظ شون کنیم, آیا اوون وضعی پیش میاد که من در بیابون قم – ورامین شاهدش بودم:
      برهوتی منجمد شده در ۶۰ سال پیش!
      نه روستایی , نه حیاتی و نه توسعه ای.
      ____________
      بر خلاف نظر شما که “هر چند در یک جا متمرکز”
      توسعه ی متوازن این نیست. این می شود سرطان توسعه. این می شود عامل مهاجرت و نابودی ی منابع کار و تولیدی که بشر در این واحه ها بوجود آورده, بصورتی خودکار و با تلاش درونی و ذاتی ی هر جماعت کوچک, برای هزاره ها, بدون کمک از دولتی مقتدر و مرکزی, و بدون استفاده از منابع مادی دولتی (که می گوید هزینه ی تولید اشتغال هر نفر در فلان نقطه این قدر یا آن قدر تومان است) .
      بشر ایرانی (و هر بشر دیگری) سزاوار این است که در واحه های زیر سمنان و بالای نایین و به سمت طبس, و در بالای کوهرنگ از همان امکانات و رفاهیات قابل تکراری استفاده کند که بشر روی پل طبیعت در سر چهار راه دودآلود مدرس و میرداماد و حقانی و همت و رسالت! عرض کردم قابل تکرار.
      این همان سرطانی است که تمام دنیا را گرفته و بی مسئولیتی ما در این جا هم، ما را بیشتر مبتلا کرده است.
      دیروز (۰۶-۰۶-۱۳۹۴) بانی مدرسه ی کودکان افغان در محله ی کن تهران, از خانوار های تک اتاقی گفت که در کوچه را که باز می کنی و می روی توو, با ۱۶ تا از این خانوارهای ۸ نفره به بالا روبرو می شوی (صد رحمت به خوونه ی قمر خانووم و خوونه ی سید در فیلم گوزن ها), با یک شیر آب.
      این ها متولی می خواهند تا بسامان شوند.
      اولین سامان شان تامین شغل و مسکن و بهداشت و فراغت شایسته در آب و خاک خودشان است.
      وقتی آن جا نباشد, از افغانستان و از واحه های قم , می زند بیرون و میاید به فلاکتی می افتد که صد رحمت به بی امکاناتی های قم و افغانستان.

      دو بار ه برمی گردم و مرور می کنم نظر مبارک ات رو:
      ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
      “زیرساختی، مثل پل، جاده و نیروگاه بی تردید بهتر از نبودنشه. حتی اگر در یک نقطه متمرکز بشه. و حتی اگر هماهنگ نباشه.
      ــــــــــــــــــــــــــ
      در مورد زیر ساخت عرض کردم. پل مدرس, زیر ساخت نیست. قرار نیست هر سازه ی کت و کلفت فضایی, اسم اش رو بشه زیر ساخت گذاشت.
      این سازه, اسمش پل است ولی کارکرد پل را ندارد, کارکرد تماشاگاهی دارد. مردم تهران هم کم تماشاگاه ندارند.
      کسی از ساخت نیروگاه انتقاد نکرد. اما در عین حال هم می دانم که ” کوچک زیباست (ارنست شوماخر)”:
      مردم تک تک روستاهای بدخشان و نوار دورلند افغانستان, سال هاست که از دیناموهای شان برای برق آبی استفاده می کنند.
      این که “بودن” چیزی بهتر از نبودنشه, استدلال قوی ای نیست.
      این “بود” از هوا نمی آید. لفمه هایی را از جایی می ب بودجه می خواهد, نیروی انسانی ی کارشناسی می خواهد که سال ها وقت تلف می کنند و در جلسات تخصصی پول و وقت کلان تلف می کنند تا یک ایده به تصمیم نهایی بیانجامد, در واقع غول احمق دولت (منظورم از دولت, معنای فلسفی و جامعه شناسی ی آن است) آن قدر کند و کندذهن است که تحقق این سازه (پل طبیعت) باید سال ها کار برده باشد. همان طور که تحقق پایتخت شدن شهر هشتگرد جدید! که از ۴۵ سال پیش تا به حال, معلوم نیست کی شل کن سفت کن هایش تمام می شود,
      صرف این انرژی و پول, حتما در جایی دیگر باید خلاء انرژی و پول ایجاد کند. پس حق نداریم , باری به هر جهت, به صرف بالا آمدن یک سازه از روی زمین, امکانات کمیاب (انرژی و سرمایه) را نسنجیده صرف این جا بکنیم, اما صرف آن جای دیگر که ممکن است نیازمند تر باشد , نکنیم.
      دانیال ، نوشته ای:
      ساخت و ساز زیرساختی، خووبه ،
      “حتی اگر هماهنگ نباشه”

      اتفاقا این یکی خیلی هم هماهنگ بوده. یعنی ابر و باد و مه و خورشید با هم دست به دست داده اند تا پیشانیِ نظام را برق بیاندازند (این درست تعبیر آقای ناطق نوری رئیس مجلس بود، در پاسخ به سنگ اندازی های درست یا غلط هر روزه‌ی آقای موحدی ی ساوجی ی فقید، برای کرباسچی ی تازه وارد به تهران. (مشهور بود که آقای کرباسچی، کارگاه برج سازی ی ایشان را در خیابان جردن خوابانده بود)).
      آقای ناطق با دلی پر گلایه، موحدی را نصیحت می کرد، آن هم پشت میکروفون سراسری ی رادیو:
      “آقا نکنید، نکنید، درست نیست. هر روز سنگ ، هر روز چوب لا چرخ،
      آقا جان، نظام ایشون رو از اصفهان دعوت کرده تا “پیشانیِ نظام” رو ساماندهی (یا شاید آرایش ) کنه. شما نباید …”
      بله دانیال، این جور کارهای پر سروصدا و مطرح رو مطمئن باش که از چندین فیلتر تایید کننده ی بالاتر از شهردار رد می کنن و رد می شه. شهردار برای سنگ نندازی، می ره و جواز بالاترین ها رو می گیره تا بتونه با سرعت تامین بودجه کنه.
      بنابر این هماهنگ است و چه هماهنگی هم.
      اما ممکنه بگی که منظورم هماهنگ نبودن با کل نظام توسعه ی سالم و واجب ملی است.
      یعنی در این صورت این می شود که:
      “درست است که می دانیم، این طرح و پروژه ی نازیرساختی، هماهنگ با یک توسعه ی همه جانبه ی ملی نیست، اما بالاخره، سازه ای رفته بالا. این خودش فی نفسه، خووبه.”
      ــــــــــــــــــــ
      در جواب می گویم:
      نه. به هیچ وجه.
      شما یک ماهواره ی کوچک بخر (مثلا به اندازه ی یک کمد) و بزارش توو اطاق پذیرایی ات.
      شکی نیست که چیز دیدنی ای است. چیزی که هر کیلویش، مثلا ۴۰۰ هزار دلار قیمت دارد و با ظرافت زیاد ساخته شده.

      کسی که تو را با آن ماهواره در اتاق ببیند، نمی گوید مگر تو تووی ناسا هستی یا میخوای یه دکون رقیب براش باز کنی؟
      جای این دستگاه عالی، تو این جا نیست که.
      ـــــــــــــــــ
      بهتر نبود این پول رو می رفتی یه چیز دیگه می‌خریدی که معمولا برای آراستن اتاق پذیرایی استفاده می کنند؟
      کله ی فیل و چند تا میمون چوبی، می تونن زینتی برای مهمون خونه ها باشن. اما ماهواره، با وجود تحسین سازنده ، و فناوری ی پیچیده اش، درست نیست این این جا باشه.
      ـــــــــــــــــــــــــــ
      در متن مقاله نوشته بودم که صدها و هزاران پل ناساخته، اما شدیدا لازم در سراسر ایران لازم است.
      کدام نهاد مسئولی در سطحی ملی و البته با نگاهی ملی، به سازندگان پل طبیعت مجوز داده که بودجه ای را در این جا خرج کنند که ممکن است با خرد کردن ‌اش، هزاران تن از درد و رنج در وطن های خراب شان، رها شوند.
      دوست من، شما می دانید آیا که هر ساله ، به خاطر همین پل نداشتن ها، در زاگرس بختیاری و زاگرس کهگیلویه، هر ساله زحمت‌کشانی غرق می شوند که در بدر، به دنبال یک راه راحت تر برای عبور از شاخه های کوچک و بزرگ کارون یا تند آب های دیگرند؟

      چه کسی حق این انتخاب را باید به تو بدهد که پل را در تهران، و نه در گابریک مکران (ساحل جنوبی ی سیستان و بلوچستان) پی بیفکنی؟
      گابریکی که ممکن است با هر بارش ناچیزی، روزها بسته شود؟

      پس می‌توان پذیرفت که کار باید حتما هماهنگ باشد، اما با چه چیزی؟ یا با چه کسانی؟
      کار درست آن است که با منافع بیشترین بیشترین مردمان کوته دست هماهنگ باشد تا قدری از نابودیِ طبقه متوسط را در این خطه جبران کند، نه این که تراکم رفاه را در نقطه ای و فقدان مطلق یا نزدیک به مطلق آن را در بسیاری نقاط دیگر بیافریند، ادامه دهد یا دامن زند.

      آیا ما، با دستانمان، با اراده مان ، با بی تفاوت نبودن‌هایمان، با احساس مسئولیت کردن های اخلاقی‌مان، با مطالبه‌خواهی‌ها (اول از خود و بعد از نهادهای ناکارکردی) راهی برای گریز از تکرار این دایره ی بسته‌ی تکراری بوجود خواهیم آورد؟

      پاسخ

3. دوستان خواننده، خواندن این دو متن، فارغ از خوب یا بد منبع، قابل تامل است:

   http://edalatkhahi.ir/archives/14314
   و

   http://memarinews.com/vdca0mnu.49ney15kk4.html

   پاسخ

4. فرامرز رفیع‌پور استاد جامعه شناسی دانشگاه شهید بهشتی در کتاب توسعه و تضادش به پاره ای از این امور می‌پردازد که شما در متن از آن با عناوین مختلف از جمله “پروژه‌های حیثیتی و نمایشی” یادکردید.
   در این کتاب گفته می‌شود که کشورهای جهان سوم برای اینکه نشان دهد از جامعه غرب عقب نمانده‌اند، بیشتر به “ظاهرسازی” و “نمایش‌کاری” می‌پرازد.
   البته آنچه که مشخص است این است که غرب اشکال مختلف توسعه را متناسب با زمان‌هایش گذرانده است و تا به امروز که به توسعه متوازن و توسعه پایدار مبتنی بر مشارکت رسیده است.

   پاسخ

   1. عالی است!
      از اقای محمود کشانی به خاطر تامل بر این نوشته، بسیار سپاس گزارم.

      این که می بینم خیالات و شبه -توهمات بنده ، جایی داشته در واقعیتی که کسی دیگر، زحمت کشیده و بخشی از کتابش را به همان بحث اختصاص داده، امیدوار می شوم که رطب و یابس نبافته ام.

      اما این که فرموده اید:
      “تا این جا که به توسعه ی متوازن و پایدار رسیده است”

      این روزها همین توسعه ی پایدار و متوازن هم از سوی منتقدین حاضر در کشورهای راقیه، به نقد کشیده شده است، آن هم نه از دید محافظه کارانه، بلکه از نگاهی کاملا رادیکال تر و مترقیانه.
      یکی از آن ها، ایراد “در نظر نگرفتن مسئله ی مصرف بی انتها و بی نهایت است که ممکن است در این نوع توسعه در اولویت اول قرار نگرفته باشد”

      پاسخ

5. آنچه که غرب به آن رسیده یک مسیر حتمی نبوده ولی به اعتبار برخی نظریات و طرفداران زیست محیطی که می‌گویند بشر می‌توانسته راه دیگر را برگزید و یا شاید راه را به اشتباه آمده.
   در مجموع راه بازگشتی که وجود ندارد. اما این راه آمده را باید با کمترین تبعات طی کرد.
   ماحصل کمترین تبعات را توسعه پایدار نامیده اند.

   پاسخ

   1. باز هم از محمود گرامی خیلی متشکرم به خاطر توجه شون به پاسخ این کمترین و همین‌طور، ادامه ی گفتگو.

      من در این عبارت شما”راه بازگشتی که وجود ندارد” بایدی را می بینم که باید اثبات شود. اثبات و رد این نکته هم ممکن است اصلا شدنی نباشد، چرا که با آزمایشگاه جامعه و تاریخ و جغرافیا طرف هستیم.
      بله. راه بازگشت به عقب وجود ندارد، به معنای این که: زمان فقط به طرف جلو خواهد رفت و از میان همین وسایل و ابزار‌ها ممکن است راه حل هایی پیدا شود.
      اما راه حل “کند کردن سرعت”، چند سال پیش از سوی شرکت کنندگان کنفرانس داووس سوییس (یعنی سرمایه داری جهانی) پذیرفته شد. پذیرفتند که نمی‌توان با این وضع، همچنان ادامه داد. بقا، نیازمند کند کردن سرعت است تا اوضاع بدتر از این نشود.

      باید یادمان باشد که همین الان، همه ی سرمایه داری، چیزی را که توسعه ی پایدار نامیده اند پذیرفته، حداقل بر روی کاغذ. اما همین مقررات را هم زیر پا می‌گذارند.
      اما بالاتر از این نوع توسعه ی پیشنهادی، می بینیم که نقد رادیکال، خود این پیشنهاد را به دلایل مختلف نشانه می گیرد و می گوید تکلیف مصرف در این توسعه، پادر هواست. باید برای نجات بشر، از مصرف و مذهب اش بیشتر حرف بزنیم.
      فرض اولیه ی “توسعه ی پایدار” این است که باید به فکر عوارض منفی این نظام هم بود و احتیاطات و الزاماتی را برای پیشگیری انجام داد. اما این راه حل، یک سری پیش فرض های سرمایه داری را مفروض قطعی می‌داند و از این فرضیات بیرون نمی زند.
      منتقدین به این قسمت کار، نگاه کرده اند: نظام عرضه و تقاضا، بازار، سودجویی به عنوان اصل راهنمای عمل سرمایه داری و … از این گونه اند.
      در نهایت، باید از درون همین وضعیت، راه حل های خلاقانه ای برای برون رفت پیدا شود.
      تغییر مسیر رادیکال، ممکن نیست. اما نقد رادیکال ممکن است. باید رادیکال نقد کرد، اما راه حل ممکن را از درون امکانیات فعلی جست.

      با احترام،
      کمترین

      پاسخ

   2. محمود عزیز سلام.
      در مورد راهی دیگر، نوشته “هم کلامی ایوان ایلیچ و مجید رهنما” بیشتر صحبت کرده. تلاش کرده مسئله رو بیشتر باز کنه تا ما ببینیم آیا برون رفتی از این هاویه، متصور هست یا نیست!

      پاسخ

6. وقتی عدالت نباشه هیچ چیز سر جای خودش نیست …این بی عدالتی که همه امکانات در شهر تهران متمرکز بشه و تهران تبدیل به ایران کوچکی بشه که عده زیادی حسرت مهاجرت به این کلان شهر رو داشته باشن .در ضمن از شما متشکرم که به ما یاد میدین ظاهر بین نباشیم و بدونیم ممکنه پس هر چیز پر زرق و برقی قصه ی عمیقی نهفته باشد .
   هر کس به من چیزی بیاموزد مرا عمری بنده خود کرده.

   پاسخ

   1. سلام و عرض ادب می کنم دوست گرامی

      ممنونم که تامل کردی و
      تازه! نظر هم دادی که مایه ی خوش حالی است.
      درست می گید که زرق و برق روی دیگری هم داره.
      درست گفته اید که ایران ، تهران نیست.
      تمرکز گرایی و شهر نشینی ، دو معضل جهانی اند.
      مقاله ی “هم کلامی ایوان ایلیچ و مجید رهنما” هم به این موضوع پرداخته.
      مهاتما گاندی، در همین مورد، نظریه پردازی ی زیادی نکرده، اما بیشتر عمرش رو صرف حل همین تمرکز گرایی و فساد و تباهیِ ناشی از اون کرده.
      کتابی داره به اسم:
      Village Swaraj
      یا خودگردانی روستایی
      که بازگوی تلاش ها و تاملات اوست در همین مورد بی عدالتی ای که در اول کامنت خودتون ازش حرف زدید.

      این کتاب، منتظر دستی است مصمم که بردارد و ترجمه اش کند و به اندیشه ی مردم ایران هدیه بدهد!
      کجاست آن دست و خرد مصصم؟!
      من مشغول کاری دیگرم که به همان اندازه اهمیت دارد.

      پاسخ

7. با سلام
   احتراما با نظر شما در این مورد مخالفم. این پول که هزینه شده برای هنر و معماری هست.
   شما روزهای تعطیل تشریف ببرید روی همین پل از شلوغی جای سوزن انداختن نیست. به شخصه چندین توریست رو بردم تا این پل ببینن و بدونن ایران هنوز هم مثل گذشته مهد هنر و معماری هست.
   واقعاً موندم این دوتا مجموعه رو چرا با هم مقایسه میکنید؟
   حداقل این پول در کشور خودمون صرف شده! پول های کلان تر از این برای کشور لبنان و سوریه و … خرج میشه. اگه انتقادی می کنید باید این مسایل هم بازگو بشه!
   به شخصه برای شهرهای محروم کشورم بسیار ناراحتم و هر وقت این مسایل رو میخونم از خودم می پرسم چه کار می تونیم برای ایران بکنیم ولی آیا با صرف هزینه این پل تمام مشکلات حل میشه؟ اگه اینطوره حاظرم هزار تای این پلها برای روستاهای کشورم خراب بشه.
   ولی لطفا با دید بازتری نگاه کنیم.

   پاسخ

   1. خواننده ی بسیار گرامی,
      قبل از هر چیز تشکر منو بخاطر ابراز نظر مخالف تون لطفا بپذیرید.
      امیدوارم باز هم از ابراز نظرتون, مخصوصا که مخالف باشه, خودداری نکنید و به من کمک کنید تا بحثی دو طرفه رو به همه ی خوانندگان ارائه بدیم.
      یعنی نظر شما با نظر من , شد دو تا نظر؛ و بحث من، نسبتبه قبل غنی تر شد, حتی اگر هیچ جوابی از طرف من نوشته نشه.

      فعلا در فرصت کمی که دارم این نکته رو نوشتم.
      بعدا ازتون اجازه می خوام که تک تک گزاره های نظرتون رو با دقت بیشتری بخونم و اگر توان ذهنی و استدلالی برای پاسخ دادن وجود داشت, خدشه های شما رو پاسخ هم بدم.

      با احترام بسیار,
      کمترین

      پاسخ

   2. سمیرای گرامی،

      با سلام و عرض ادب دوباره،
      قبل از نوشتن پاسخ به ایرادات محترمانه‌ی شما، دعوت‌تان می‌کنم که کامنت‌های بالا را حتما بخوانید. مخصوصا، پاسخ به دانیال کشانی را. در این پاسخ و پاسخ های دیگر، بعضی از دغدغه‌های سرکارعالی مطرح شده و سعی شده که در موردشان تامل شود.

      لطف کرده‌اید و نوشته اید:
      “احتراما با نظر شما در این مورد مخالفم. این پول که هزینه شده برای هنر و معماری هست”.
      – نه من و نه شما از مقصود اصلیِ سازندگان خبری نداریم. برای راه‌اندازیِ بیشتر پروژه‌های بسیار بسیار بزرگ ملی تا انواع کوچک تر آن‌ها، از ما ـآدم‌های عابر پیاده‌روها نظرخواهی نمی‌کنند تا نظر جمعیِ ما برای شروع یا شروع نکردن پروژه اعمال شود.
      ما فقط از روی قرائن خودمان است که ممکن است حدس‌هایی بزنیم. اما این را هم می‌دانیم که این نقطه‌ی خاص، یکی از مهمترین نقاط پایتخت است. کافی است به دعواهایی که بر سر تملک زمین‌های این منطقه که اسم سابق‌اش قرار بود “شهستان پهلوی” بشود و بعدا پروژه‌ی منطقه‌ی دیپلوماتیک و بعدا عنوانی با مضمون طرح توسعه‌ی تپه‌های عباس آباد نام گرفت و در آخر، تبدیل به گوشت قربانی‌ای شد که هر یک از ادارات محترم، تکه‌ای از آن را توانستند نصیب خود کنند. نگاه کنید به دو برج کنار هم در کنار اتوبان مدرس، که با هم کمتر از ۵ متر فاصله‌ی دیواربه‌دیوار دارند. نتیجه این که این طرح، درست مثل تونل نیایش-پل صدر، بسیار بسیار از سطح شهرداری بالاتربوده و باید هماهنگی‌های بزرگی برایش انجام می‌شده.

      اما البته که من و شما، حتما هنر و معماری و شاید ده جور فلسفه‌ی زیبایی شناسانه‌ی دیگر در آن ببینیم یا کشف کنیم.
      اما لفظ “برای …” نمی‌تواند معرف اهداف باشد. اطلاعات ما در همه‌ی موارد در کل کم است.

      بله! کسی که این پل را طراحی کرده، حتما از هنر و معماری نهایت استفاده را کرده و برای خود وی، این طراحی، یک موفقیت به‌شمار می‌آید. من شخصا به او می‌باید دست مریزاد بگویم.

      ـ تامل کرده‌اید و نوشته اید:
      “شما روزهای تعطیل تشریف ببرید روی همین پل از شلوغی جای سوزن انداختن نیست. به شخصه چندین توریست رو بردم تا این پل ببینن و بدونن ایران هنوز هم مثل گذشته مهد هنر و معماری هست.”

      بله! روزهای غیر تعطیل هم، این پل شلوغ است و اهالیِ تهران و بیشتر از آن، مسافران شهرستان‌ها، می‌آیند و عکس یادگاری می‌گیرند با یکی از مدرن‌ترین جاذبه‌های تهران. این رسم در تمام کشورها، بخصوص در کشورهایی که دارای رشد بسیار نامتوازن هستند، رسمی است جاری و ساری.
      چند جاذبه‌ی چشمگیر مدرن، و آن‌گاه سیل مردمان!
      این سیل جمعیت، هیچ توجیهی نمی‌تواند برای تخصیص امثال این بودجه‌های کلان به نقاط خاص کلان شهر‌ها ایجاد کند. صحبت بر سر این است که هنوز امکانات اولیه و بدیهی‌ای برای زیست شرافتمندانه‌ی یک انسان ایرانی، در سراسر ایران به حد تکافو نرسیده‌است و عقل منصف، طبعا، کمک به ایجاد امکانات اولیه‌ی زندگی را به تولید جاذبه‌های سازه‌ای (ساختگی، در برابر مثلا جاذبه‌های طبیعیِ اطراف تهران) ترجیح قطعی می‌دهد و انتخاب خود را می‌کند، چرا؟
      چون منابع مالی نامحدود نیستند. “آ” واحد پول در مملکت هست و باید ببینیم این مقدار را در کجا ها باید مصرف کنیم.

      آیا بهتر نیست، هدف و اولویت اصلی‌مان را تامین امکانات برخورداریِ برابر برای داشتن گزینه‌های درست و بهتر زیست شرافتمندانه و سربلند هر یک از ایرانیان، چه در تهران و چه در گواتر بلوچستان و چه اصلاندوز آذربایجان کنیم، و نه این که مهمان را به مهمانخانه ببریم و مبل‌هایی را که نیم ساعت پیش ملافه‌هایشان را برداشته‌ایم نشانش بدهیم، در حالی که آگاهیم در اصلاندوز خانه‌ی مان، ممکن است کسانی باشند که برای درمان یک تب ساده‌شان، ساعت‌‌ها معطل بمانند؟
      “باید که رنج را بشناسیم
      وقتی که دختر رحمان
      با یک تب دو ساعته می میرد.”
      و من این تب‌ها را به عینه دیده‌ام، منتها‌ دختر این رحمان نبوده و دختر رحمانی دیگر بوده.
      آن وقت است که همین شما، دوست عزیز، دست مهمان‌تان را می‌گیرد و با افتخار به پستوهای اصلاندوزیِ خانه‌تان می‌برید و همه‌جا را نشان می‌دهیدش، با سرِ بلند، و این را مهمترین جاذبه‌ی میهن‌تان معرفی می‌کنید که “میهن من، پستو و پسله ندارد، زیر و رویش یکی است، جایی برای شرمساری ندارد و همه جایش را نشان شما می‌دهم تا ببینید که “امکانات “قابل تکرار” پاریس را در همه‌ی جای فرانسه‌مان تکرار کرده‌ایم و چیزی جز برج ایفل و رودخانه‌ی سِن، کم نگذاشته‌ایم. چون برج ایفل و رود سن، دیگر تکرارپذیر نیستند.”

      – ایران، هنر و معماری دارد، و بسیار چیزهای خوب دیگر،
      اما مهد نیست. ادعای مهد بودن را فقط باستان‌شناسی می‌تواند تعیین کند و بعد از اثبات آن هم، افتخار خاصی نصیب همان مهد احتمالی نخواهد شد.
      اگر پا بگذاریم به استانبول ترکیه، یا همه‌ی شهرهای هند یا یونان یا چین یا مصر متوجه خواهیم شد که ما هم یکی از جماعات انسانی هستیم که معماریِ یادبودی و تشریفاتی و تجملی داشته‌ایم و بهترین معماران و هنرمندان‌مان را برایش بکار گرفته‌ایم، اما دیگران هم کم از ما نداشته‌اند یا اصلا ما در برابرشان خیلی کم می‌آوریم در این نوع هنر و معماری.
      قدرتمندان و ثروتمندان هر کشور، به حد وفور در این حوزه‌ها سنگ تمام گذاشته‌اند و ایران، فقط یکی از ده‌ها نمونه‌ است.
      در مورد همین کلمه‌ی “مهد”، ویل دورانت است که می‌گوید: “مشرق زمین، گاهواره‌ی تمدن”، یعنی بعضی‌ها بر اساس فقط یک سری شواهد تاریخی فکر می‌کنند که آدم‌ها برای اولین بار، در این‌ منطقه، روستا ساختند و از پرسه‌زنیِ گله‌‌ایِ شکارگرـگردآور، به مرحله‌ی اسکان رسیدند. این ادعای تاریخی، نه افتخاری نصیب کسی می‌کند و نه ننگی است برای آنانی که از این مهد تمدن خیلی خیلی دور بوده‌اند. چرا که همزمان، همین متمدن‌ها، اولین جنگ‌های منظم و حساب‌شده را هم، برضد یکدیگر راه انداختند و برادران‌شان را کشتند. و تاریخ رسمی، در واقع، قصه‌ی این کشتارها در مهدهای تمدن و در بیرون مهدهای تمدنی است.
      ویل دورانت، در آخر حرف‌هایش می‌‌گوید: “تاریخ بیشترش، حدس و گمان است، و الباقی تعصب و کوته بینی!” (نقل به مضمون)

      اما اگر به اوگاندا یا آلاسکا هم نگاه کنیم، متوجه خواهیم شد که هر یک از این‌ها، بهینه‌ترین معماری‌های معیشتی و غیر یادبودی و غیر تشریفاتی را تا حد امکان، برای زیست خودشان ابداع کرده‌اند تا بتوانند، آرامش و امنیت گرماییِ لازم را برای خود و جمع خود فراهم کنند.

      ایران هم یکی از زیباترین معماری‌ها را دارد، اما فقط یکی. تازه! این معماری‌های زیبا، معماریِ سنتی است و نه مدرن.
      نوع مدرن‌اش را در همه‌جای جهان می‌توان این روزها با پول خرید و نصب کرد، چنان‌که در دوبی در حال انجام است.

      نوشته‌اید:
      “واقعاً موندم این دوتا مجموعه رو چرا با هم مقایسه میکنید؟”

      فکر می کنم الان علت مقایسه‌ی این دو بحث کمی روشن شده باشد.

      مرقوم فرموده‌‌اید:
      “حداقل این پول در کشور خودمون صرف شده! پول های کلان تر از این برای کشور لبنان و سوریه و … خرج میشه. اگه انتقادی می کنید باید این مسایل هم بازگو بشه!”

      قطعا، با بخش دوم فرمایش شما موافقم. اما صرف خرج‌شدن یک منبع مالی در یک نقطه، توجیهی برای نوع خرج کردن آن نباید باشد. مثال هند را می‌آورم. هند اقیانوسی است از انسان‌های مفلوک، اما بزرگانش، ممکن است در فلان نقطه‌‌اش، هزینه‌‌های پرستیژیِ کلان کنند. این بزرگان باید در هر صورت جواب بدهند که چرا این، و چرا آن یکی نه. حالا اگر هند بیاید در سومالی، همین پول ها را خرج کند، صورت مسئله بدتر می‌شود. چرا که قبل از هر چیز، بزرگان هند، در اول هر کار باید پاسخگوی نیازهای معقول و مشروع و حداقلیِ شهروندان خودش باید باشند، و نه اهالی مفلوک‌تر سومالی. هند باید حتما از مردمش اجازه گرفته باشد برای این کار‌ها.

      فرموده‌اید:
      “به شخصه برای شهرهای محروم کشورم بسیار ناراحتم و هر وقت این مسایل رو میخونم از خودم می پرسم چه کار می تونیم برای ایران بکنیم ولی آیا با صرف هزینه این پل تمام مشکلات حل میشه؟ اگه اینطوره حاظرم هزار تای این پلها برای روستاهای کشورم خراب بشه.”

      این همدلی شایسته‌ی ستایش است. در اینجا هم درد و همدلیم.

      این پل، نمونه ای است مثالی از ناهمترازی و عدم تعادل تصمیم‌گیریِ بشدت متمرکز. صدها و هزاران پروژه‌ی کوچک و بزرگ این‌چنینی، روی هم جمع می‌شوند تا شاهد این باشیم که در شرق ایران، تا چشم‌ات کار می‌کند، نبود امکانات است. طبیعی است که وقتی هر کس، بودجه‌های محدود را به طرف خود بکشد، نتیجه عدم توازن و تعادل می‌شود،
      در یک طرف، شهری می‌بینیم در تراز لندن و پاریس، در طرف دیگر، بیابان و بیابان و بیابان و فلاکتی بسیار بیشتر از فلاکت ساکنان کلان شهرها.

      وقتی که قدرت تاثیر گذاریِ یک روستاییِ اصلاندوزی یا گابریکی یا نورآبادی، در یک نظم غیرمتمرکز، با قدرت تاثیرگذاریِ یک شهروند تهرانی یا یک لابی‌کننده‌ی حرفه‌ایِ تهرانی برابر شود، آن وقت، نظام بودجه بندیِ نامتمرکز، حرف همان روستایی‌ها را خوب خوب می‌شنود، صدای همان روستایی شنیده می‌شود و منابع مالی و بودجه‌ها سرگذشت دیگری پیدا می‌کنند. نظام توزیع بودجه بسیار بسیار بسیار محتاط تر و پاسخگوتر عمل می‌کند و از کیسه‌ی خلیفه خرج نمی‌کند.

      ما ایرانیان، تولید‌کنندگان بسیار بدی هستیم. یعنی آن‌قدر هزینه تولیدمان بالاست که اگر همه چیزمان را با کمک پول نفت، از خارج وارد کنیم، چیز بیشتری ته کیسه‌مان باقی می‌ماند. اما چرا هنوز سر پا هستیم؟ چون نفت داریم و این نفت خلاء نامولدیِ مان را پر می‌کند.
      اما مردم هند و سومالی، مردمی‌اند کاملا بی‌پول. باید حتما چیزی تولید کنند تا بخورند. در آنجا ها، مصرف خیلی محتاطانه است. لابد بعضی گلایه‌های آماریِ سر دستی را شنیده‌اید که مثلا می‌گوید ما چند برابر متوسط مردم دنیا، مثلا برق مصرف می‌کنیم، یا بنزین مصرف می‌‌کنیم یا لوازم آرایش یا دارو. و این‌ها واقعیت هم دارد. ما آدم‌های پر مصرفِ کم تولیدی هستیم.

      در هند و سومالی و … وضع این طور نیست. خیلی سخت می‌گذرانند مردم. آب گران است، برق گران است، بنزین خیلی گران است، حتی موبایل هم. همین موبایلی که ما ممکن است سال به سال عوض کنیم. در سفری کوتاه به هند، شاهد بودم که کمتر کسی نوع هوشمندش را داشت. آب جوشیده برای چای، همیشه مشکوک به نجوشیدن بود، چرا که کاسب، فقط آب را گرم می‌کرد و می‌داد دست‌ات.

      همین خصلت ریخت و پاشی، و بهره‌وریِ ناچیز، بر روی کل همین بودجه بندی های نامتوازن سنگینی می کند و وضع را بدتر می‌کند. یعنی پروژه‌ها با هزینه‌های نجومی ممکن است انجام شوند و طبیعی است که برای کسانی که صدای‌شان کمتر شنیده‌ می‌شود، چیز کمتری باقی خواهد ماند. در ایران اصطلاح “بودجه‌ی آسانگیر” اصطلاح بسیار آشنایی است.

      پس، هیچ پلی را بهتر است خراب نکنیم، چون با خراب کردن‌شان، هیچ پلی ساخته نمی‌شود. اما با غیرمتمرکز کردن نهادین تصمیم‌گیری، قلعه گنجی‌ها از آن پس، فرصت شنیده‌شدن خواهند یافت و از گوشت قربانیِ بودجه، حداقل “پاچه‌‌ای” نصیب‌شان خواهد شد، اگر که زبان و مغز و ران گیرشان نیاید.

      اما خودمانیم!
      چشم دوختن به دولت منجی، که باید بیاید و همه‌ی کارهای ما را انجام بدهد، یک خصلت بد مزمن ایرانی است. این که دولتی با جیب پرپول باید بیاید و از شیر مرغ تا جان آدمیزاد برای قلعه گنج مهیا کند، به خودیِ خود، فکر فسادآوری است و “دولت بزرگ” تولید می‌کند.
      باید بجای این انتظاربی‌جا و فسادآور، همان مردم قلعه گنج، تولید کوچک-مقیاس مستقل را از سربگیرند و منتظر دستی از غیب نمانند و راه حل های خود را برای حفظ همان آب موجود عملی کنند. این کار عملا انجام نمی‌شود، بلکه پدیده‌ای به اسم مهاجرت کاری یا موقت یا دائمی، و تخلیه‌ی روستاها، چیزی است که در نهایت خود را نشان می‌دهد. چرا؟ چون شهر، جاذبه‌ای دیگر دارد و بالاخره با پلاستیک جمع کردن هم می‌توان راحت تر از قلعه گنج، معیشت کرد.

      اما من که شاهدم پولی هنوز هست در ته کیسه، می‌توانم آرزومند تعادل در تخصیص آن باشم. نه این که پهلوانی درست کنیم که یک بازویش، سرطانی رشد کرده، و بازوی دیگرش را از شدت لاغری و ضعف، پنهان کرده است.

      اگر با خواندن کامنت‌های بالاتر و پاسخ‌هایشان و پاسخ به شما، هنوز هم فکر می‌کنید که با دیدی بازتر از این هم می‌شود نگاه کرد، ممنون می‌شوم که راهنمایی کنید.

      عدم تمرکز، در تصمیم‌گیریِ موثر، پیام اصلیِ متن نوشته و این پاسخ است.

      با سپاس از تامل و حوصله‌تان،
      و تشکر دوباره از این که به من کمک کردید تا ابهام زدایی کنم.
      شنوای نظرتان می‌مانم.
      با احترام

      پاسخ

این سایت از اکیسمت برای کاهش هرزنامه استفاده می کند. بیاموزید که چگونه اطلاعات دیدگاه های شما پردازش می‌شوند.